`eu hiaith a gadwant' y gymraeg yn yr ugeinfed ganrif golygwyd gan geraint h jenkins a mari a williams xiv tt hydref clawr papur £ isbn hon yw'r chweched gyfrol mewn cyfres arloesol o astudiaethau ar hanes cymdeithasol yr iaith gymraeg ynddi ceir y dadansoddiad manwl ac awdurdodol cyntaf o hynt yr iaith gymraeg yn y cyfnod mwyaf cythryblus yn ei hanes yn yr un bennod ar hugain a gynhwysir yn y gyfrol trafodir nid yn unig ddirywiad y gymraeg o safbwynt niferoedd a thiriogaeth ond hefyd ei brwydr am gydnabyddiaeth a'i swyddogaeth mewn amrywiol feysydd o'r holl ymadroddion cofiadwy a fathwyd yn yr ugeinfed ganrif y mwyaf arwyddocaol o ddigon i'r siaradwr cymraeg yw `tynged yr iaith' ac y mae'r gyfrol hon yn cynnig sylwebaeth gyffrous ar y prosesau o newid o ddirywiad ac o adfywiad a brofwyd gan yr iaith fyw hynaf ym mhrydain cynnwys hynt yr iaith gymraeg rhagymadrodd geraint h jenkins a mari a williams yr iaith gymraeg persbectif geo ieithyddol john w aitchison a harold carter yr iaith gymraeg a'r dychymyg daearyddol pyrs gruffudd y ferch a'r gymraeg yng nghymoedd diwydiannol de cymru mari a williams mudiad yr iaith gymraeg yn hanner cyntaf yr ugeinfed ganrif cyfraniad y chwyldroadau tawel marion löffler statws cyfreithiol yr iaith gymraeg yn yr ugeinfed ganrif gwilym prys davies agwedd y pleidiau gwleidyddol tuag at yr iaith gymraeg j graham jones newyddiaduraeth a'r iaith gymraeg robert smith darlledu a'r iaith gymraeg robert smith y wladwriaeth brydeinig ac addysg gymraeg w gareth evans yr iaith gymraeg a chrefydd d densil morgan llenyddiaeth gymraeg oddi ar r gerallt jones golud y gorffennol cofnodi'r tafodieithoedd beth thomas rhyfel y tafodau ymatebion eingl gymreig cynnar i ddiwylliant llenyddol cymru john harris hanes cymdeithas yr iaith gymraeg dylan phillips mudiad yr iaith gymraeg a dwyieithrwydd beth all cymdeithasau lleol ei gyflawni marion löffler pa bris y croeso effeithiau twristiaeth ar y gymraeg dylan phillips yr iaith gymraeg a chymunedau amaethyddol yn yr ugeinfed ganrif garth hughes peter midmore ac anne marie sherwood yr iaith gymraeg a chynllunio awdurdodau lleol yng ngwynedd delyth morris yr ieithoedd celtaidd eraill yn yr ugeinfed ganrif glanville price ieithoedd llai eu defnydd a lleiafrifoedd ieithyddol yn ewrop oddi ar arolwg cyffredinol robin okey adfer yr iaith colin h williams mynegai cyfranwyr yr athro john w aitchison athro gregynog mewn daeryddiaeth ddynol prifysgol cymru aberystwyth yr athro harold carter cyn athro gregynog mewn daearyddiaeth ddynol prifysgol cymru aberystwyth mr gwilym prys davies cyfreithiwr dr w gareth evans darllenydd adran addysg prifysgol cymru aberystwyth dr pyrs gruffudd darlithydd adran ddaearyddiaeth prifysgol cymru abertawe dr john harris ymchwilydd cyswllt adran astudiaethau gwybodaeth a llyfrgellyddiaeth prifysgol cymru aberystwyth mr garth hughes darlithydd sefydliad astudiaethau gwledig cymru prifysgol cymru aberystwyth yr athro geraint h jenkins cyfarwyddwr canolfan uwchefrydiau cymreig a cheltaidd prifysgol cymru mr j graham jones archifydd cynorthwyol yr archif wleidyddol gymreig llyfrgell genedlaethol cymru y diweddar r gerallt jones dr marion löffler cymrawd ymchwil canolfan uwchefrydiau cymreig a cheltaidd prifysgol cymru yr athro peter midmore sefydliad astudiaethau gwledig cymru prifysgol cymru aberystwyth dr d densil morgan uwch ddarlithydd ysgol ddiwinyddiaeth ac astudiaethau crefyddol prifysgol cymru bangor dr delyth morris darlithydd mewn cymdeithaseg a pholisi cymdeithasol prifysgol cymru bangor robin okey adran hanes prifysgol warwick dylan phillips cymrawd ymchwil canolfan uwchefrydiau cymreig a cheltaidd prifysgol cymru yr athro emeritws glanville price cyn athro ieithoedd ewropeaidd prifysgol cymru aberystwyth ms anne marie sherwood ymchwilydd cyswllt sefydliad astudiaethau gwledig prifysgol cymru aberystwyth dr robert smith cymrawd ymchwil canolfan uwchefrydiau cymreig a cheltaidd prifysgol cymru dr beth thomas curadur bywyd diwylliannol amgueddfa werin cymru sain ffagan yr athro colin h williams athro ymchwil adran y gymraeg prifysgol cymru caerdydd dr mari a williams cymrawd ymchwil canolfan uwchefrydiau cymreig a cheltaidd prifysgol cymru